Blijf van mijn typografie af: Lettertypes en intellectuele eigendom

Zoals elke grafische creatie kunnen lettertypes juridische bescherming genieten, op voorwaarde dat ze voldoen aan de relevante criteria voor IE-bescherming, zoals Marine Dissoubrey uitlegt. 

Typografie is zowel een grafische creatie als - tot op zekere hoogte - een onderscheidend teken, aangezien het deel kan uitmaken van de visuele identiteit van een merk. 

Wanneer lettertypes aan de vereiste voorwaarden voldoen, kunnen zij in aanmerking komen voor bescherming op grond van het auteursrecht, het modellenrecht en zelfs het merkenrecht. 

Het auteursrecht geeft de scheppers van artistieke werken het exclusieve recht om te bepalen op welke wijze hun creaties mogen worden gebruikt. Hoewel auteursrecht in de meeste rechtsgebieden automatisch ontstaat bij de creatie van dat werk, moet een lettertype nog steeds voldoen aan de originaliteitsvereisten van dat rechtsgebied om auteursrechtelijke bescherming te genieten. 

Het is belangrijk hier op te merken dat de originele vorm die aan de letter of het teken wordt gegeven wordt beschermd en niet de letter zelf.

Grafische symbolen en typografische tekens kunnen ook als modelrecht worden geregistreerd. Om in aanmerking te komen, moeten zij nieuw zijn (nooit openbaar zijn gemaakt) en een eigen karakter hebben, zodat de geïnformeerde waarnemer een andere visuele indruk krijgt dan afbeeldingen/lettertypes die reeds tot het publieke domein behoren. 

Hoewel merkbescherming vaker wordt verkregen voor de naam van een lettertype dan voor het ontwerp ervan, kan de keuze van het lettertype een belangrijke rol spelen bij branding en dus bij merkinschrijvingen. Denk bijvoorbeeld aan gestileerde logo's, zoals Coca-Cola of aan de merken van Walt Disney® met het gemakkelijk herkenbare 'Waltograph' lettertype (rechts afgebeeld, credit).

Licenties voor lettertypes voor commercieel gebruik

Elk lettertype gaat meestal vergezeld van een gebruikslicentie, ook wanneer het lettertype gratis ter beschikking wordt gesteld. Met andere woorden, zelfs als een lettertype gratis kan worden gedownload van een website, is het niet noodzakelijk vrij van rechten. 

Wie een gratis te verkrijgen lettertype wil gebruiken, moet dus zorgvuldig de voorwaarden van de gratis licentie of de gebruiksvoorwaarden van de bronwebsite lezen om het risico van inbreuk te vermijden. Het is raadzaam om lettertypes van bekende en betrouwbare sites te kopen, aangezien sommige aanbieders gespecialiseerd zijn in het namaken van lettertypes en deze zonder toestemming van de auteurs beschikbaar stellen.

Bovendien stellen sommige makers van lettertypes hun lettertypes ter beschikking op bibliotheeksites, waar de makers vrij zijn om hun eigen gebruiksvoorwaarden te bepalen met de licentie van hun keuze. Wanneer een auteur of licentie niet wordt vermeld, betekent dit meestal dat de bibliotheeksite niet over de informatie beschikt. Daarom is het belangrijk altijd de kleine lettertjes te lezen of in geval van twijfel contact op te nemen met de maker van het lettertype. 

Ten slotte, maar daarom niet minder belangrijk, ontslaat het verkrijgen van een licentie u niet van de noodzaak om u te houden aan de relevante gebruiksvoorwaarden. 

Controleer de relevante licentievoorwaarden

Zoals bij elk type licentieovereenkomst het geval is, verlenen fontlicenties de licentiegever niet dezelfde algemene rechten. De licentie kan bijvoorbeeld alleen betrekking hebben op het gebruik van een lettertype op websites en andere digitale platforms, wat betekent dat u geen toestemming hebt om het lettertype te gebruiken in uw desktop- en printmateriaal of op merchandise, zoals t-shirts, posters of bedrijfsgeschenken. 

Andere licenties, zoals open source, kunnen alleen persoonlijk (niet-commercieel gebruik) toestaan, terwijl commerciële licenties een ruimere dekking kunnen bieden, maar het gebruik kunnen beperken tot één gebruiker of één project. Het is dus mogelijk dat u bijkomende of uitgebreide licenties moet nemen om de volledige omvang van uw commerciële behoeften te dekken. 

Afhankelijk van het beoogde gebruik, raden wij u aan het volgende te controleren voordat u een nieuw lettertype kiest:

• Staat de licentie commercieel gebruik toe, in tegenstelling tot louter persoonlijk gebruik (zoals een blog)?
• Staat de licentie het gebruik van het lettertype toe in al uw kanalen (zowel offline als digitaal, op merchandising, enz.)?
• Staat de licentie statisch gebruik (d.w.z. op een vaste afbeelding) of dynamisch gebruik (waarbij de tekens kunnen worden gekopieerd en geplakt) toe?
• Hoeveel gebruikers vallen onder de licentie - en hoeveel werknemers of externe medewerkers zijn betrokken bij het creëren of reproduceren van producten of materialen waarin dat lettertype wordt gebruikt?
• Mag u het lettertype wijzigen (bv. door stretching, vervorming) voor uw eigen commercieel gebruik, en mag u die versie van dat lettertype ter beschikking stellen (het komt relatief zelden voor dat dit is toegestaan, behalve in bepaalde open-sourcelicenties)?

Spreek bij twijfel altijd met uw Novagraafconsultant voor begeleiding op maat.

Marine Dissoubrey is een Trademark Attorney in het kantoor van Novagraaf in Parijs.