Hoe kun je een vorm beschermen: als vormmerk, als model of middels het auteursrecht?

Het is mogelijk om de nieuwe vorm van een product te beschermen door middel van het merkenrecht, modellenrecht en auteursrecht. Het modellenrecht en het auteursrecht zijn over het algemeen het meest van toepassing, legt Léa de Ladoucette van ons kantoor in Frankrijk uit.

Vormmerk

Hoewel het EU-merkenrecht de mogelijkheid biedt om vormen te beschermen, gelden er specifieke eisen  om een vorm als merk te registreren en de uit de registratie voortvloeiende rechten te handhaven. Meestal komt dit doordat het (intrinsiek) onderscheidend vermogen van vormen onvoldoende is voor bescherming als merk omdat de gemiddelde consument een vorm minder snel als merk zal percipiëren. Daarnaast zijn er soms uitsluitingsgronden van toepassing die merkenrechtelijke bescherming van een vorm in de weg staan.

Modellenrecht

Bescherming van vormen wordt vaak gezocht via  het modellenrecht en/of het auteursrecht. Werken kunnen worden beschermd door beide rechtsstelsels, waarbij de beschermingsvoorwaarden verschillend zijn.

Auteursrecht en geregistreerde modellen vergeleken

EU-modellenrecht

• Ontstaan van bescherming: Een modelrecht ontstaat door registratie bij de bevoegde autoriteit. Uitzondering is het niet-geregistreerde model dat ontstaat door openbaarmaking  van het model.
• Duur: Maximaal 25 jaar (3 jaar voor niet-geregistreerde modellen)
• Voorwaarden van bescherming: Nieuwheid en eigen karakter.
• (1) Nieuwheid wordt beoordeeld op de datum van indiening op basis van een objectief verschil met bestaande modellen. Het veronderstelt het ontbreken van voorafgaande openbaarmaking.
• (2) Wil het ontwerp 'eigen karakter' hebben, dan moet de algehele visuele indruk die het model op de geïnformeerde gebruiker maakt, verschillen van die van eerdere modellen.
• Voor- en nadelen: Een geregistreerd model levert een eigendomsbewijs en een registratiedatum op en biedt daarmee een effectief bewijsmiddel.

Auteursrecht

• Ontstaan van bescherming: Auteursrecht ontstaat automatisch door het simpele feit van creatie. In tegenstelling tot andere IE-rechten, zoals geregistreerde modellen en merken, is er geen bijbehorende indieningsformaliteit.
• Duur: Over het algemeen tot 70 jaar na het overlijden van de maker van het werk.
• Voorwaarden van bescherming: Om in aanmerking te komen voor auteursrechtelijke bescherming, moet een werk aan bepaalde eisen voldoen. Het werk moet met name origineel en de intellectuele creatie van de maker zijn. Het moet ook op één of andere manier zijn weergegeven, bijv. geschreven of uitgevoerd.
• Voor- en nadelen: Aan het ontstaan van een auteursrecht zijn geen registratiekosten verbonden en is het daarom financieel voordeliger. Door het ontbreken van een registratie kan het een uitdaging zijn om de creatiedatum en het makerschap te bewijzen. Het bepalen of het werk origineel is in auteursrechtelijke zin kan moeilijker zijn dan het aantonen van nieuwheid en eigen karakter (van modellen).*

*Zo kon het brillenbedrijf Jimmy Fairly in een recente Franse zaak (Jimmy Fairly, Hof van Beroep Parijs, 21 september 2022) de geldigheid van modelregistraties voor één van zijn brillen aantonen omdat bestaande modellen niet dezelfde totaalindruk wekten bij de geïnformeerde gebruiker. Daarentegen werd het beroep op auteursrechtelijke bescherming van de bril niet geaccepteerd omdat het montuur van de bril volgens het Hof niet origineel was.

Voor meer informatie over de bescherming van modellen van producten, verpakkingen maar ook dessins op producten, kun je terecht bij een Novagraaf-consultant voor advies op maat.

Léa de Ladoucette is merkengemachtigde bij Novagraaf in Frankrijk. Klik hier om dit artikel in het Frans te lezen.