Ontwerpers opgelet: deponeer jouw model binnen twaalf maanden ook na (accidentele) openbaring op social media

Op grond van  het modellenrecht kan je  een exclusief recht verkrijgen op de vormgeving van een product – oftewel  model. Het is zeer waardevol om jouw model te registreren, zodat je als enige dit model kan produceren, leveren en verkopen dan wel verhuren.

Kort samengevat gelden er twee criteria voor het registreren van een model: het model dient i) nieuw te zijn en ii) te beschikken over een eigen karakter. Maar wat houdt ‘nieuw’ eigenlijk in? En kan bewijs afkomstig van social media in jouw nadeel werken?

Op 11 augustus j.l. bevestigde het Europese Merkenbureau (EUIPO) de ongeldigheid van een door Puma gedeponeerd model, waarover eerder op 19 maart 2021 een oordeel werd gegeven. De reden? Een virale Instagram post van zangeres Rihanna uit december 2014 waarin zij eenzelfde schoen droeg, die als het Gemeenschapsmodel  gedeponeerd werd in juli 2016. Het ging in dit geval om schoenen met een ‘creeper’ zool, die te zien is op de tekening rechts.  

Nieuw en eigen karakter

Een Gemeenschapsmodel wordt, kort gezegd, geacht een eigen karakter te hebben, indien het een andere algemene indruk wekt dan de modellen die voor de registratie beschikbaar waren gesteld aan het publiek. Met dit laatste wordt bedoeld gepubliceerd, tentoongesteld, in de handel gebracht of anderszins openbaar gemaakt. Een uitzondering hierop is als de feiten bij een normale gang van zaken niet bekend konden zijn bij de mensen die in de betrokken sector in de Europese Unie werkzaam zijn.

In juli 2016 deponeerde Puma de hierboven getoonde schoen, met het geloof dat zij aan de criteria van nieuwheid en eigen karakter voldeden. Niets bleek echter minder waar.

Tijd is van essentieel belang

In december 2014 droeg wereldster Rihanna namelijk eenzelfde schoen in Duitsland en New York en  plaatste zij zelf foto’s op haar Instagram-pagina, waarop de schoenen duidelijk te zien waren. Deze Instagram-post kreeg meer dan 300.000 likes. Vervolgens schreven meerdere online media over Rihanna en haar post over de schoenen, onder andere omdat zij tegelijkertijd aankondigde dat zij als ‘creative director’ bij Puma zou gaan werken. De foto’s werden door verschillende  media veelvoudig gereproduceerd.    

Dit was in principe geen probleem geweest als daaropvolgend de registratie van het model binnen twaalf maanden had plaatsgevonden. Er geldt namelijk een zogenaamde ‘grace period’ van twaalf maanden, waarin een ontwerper zijn of haar model al kan verkopen of tentoonstellen, zonder dat dat het criterium van nieuwheid in de weg staat bij een modellenregistratie. De tijd tussen de Instagram post van Rihanna en het depot van het Gemeenschapsmodel overschreed echter deze periode van twaalf maanden, waardoor er niet langer aan de eis van nieuwheid voldaan werd.

Dat de schoenen pas in september 2015 daadwerkelijk verkocht werden door Puma, doet niet af aan het feit dat de schoenen daarvoor al openbaar gemaakt waren aan het publiek. De publicaties op het internet zijn vormen van openbaarmaking en daarmee genoeg om de nieuwheidseis van een geldige modelregistratie  te schaden.

Social media als bewijs

Een Instagram-pagina van een celebrity is  geen uitzondering op de regel en  een vorm van openbaring. Het is geen afgesloten plek waar men moeilijk bij kan waardoor de mensen in de betrokken sector binnen de Europese Unie, kennis kunnen nemen van het model. Mede door het aantal likes en comments op Instagram en de grote externe media aandacht omtrent de samenwerking, heeft het relevante publiek hoogstwaarschijnlijk de foto’s van de schoenen wel voorbij zien komen. Door de foto’s van Rihanna is het model beschikbaar gesteld aan het publiek.

Dat op de foto’s niet alle kanten van de schoen te zien zijn, zoals de hak of de zool, doet hier niet aan af. De extra kenmerken van de hak en het zoolpatroon van het gedeponeerde model zijn niet voldoende om een totaal andere indruk te wekken dan de schoen op Instagram – wat wel nodig is voor het model om nog als nieuw beschouwd te worden.

Aan de hand van het vooraanzicht en het zijaanzicht van de schoen zoals te zien op Instagram kunnen de belangrijkste relevante kenmerken van het model worden vastgesteld, namelijk een schoen met een aantal lijnen en gaten langs de bovenkant, een sluiting met zeven gaten en dikke veters, en een platte en dikke, verticaal gestreepte zool. Ook de kwaliteit van de foto’s doet geen afbreuk aan de openbaring.

Dat de schoen enkel een klein onderdeel van de foto is, was ook geen succesvol verweer. Juist door de aangekondigde samenwerking tussen Rihanna en Puma keken mensen specifiek naar de schoenen.  

Tips voor de ontwerper

In het geval van schoenen hebben ontwerpers een ruime (creatieve) vrijheid. De enige eis die gesteld kan worden is dat de schoen om een voet past. Indien ontwerpers een grote mate van vrijheid genieten bij de ontwikkeling van een model, dient een ‘nieuw’ model significant te verschillen van andere modellen om een andere algemene indruk te maken op het relevante publiek. Dat is Puma hier niet gelukt.

Puma had het risico van het verlies van rechten  kunnen voorkomen door de Instagram-post vooraf te verbieden. Toch was de beste remedie geweest om het model binnen twaalf maanden te deponeren, het model lag immers toch al (zo goed als) klaar.

Zorg dat je tijdig een modeldepot verricht. Uiteraard kan je steeds met jouw consultant overleggen over de beste strategie om jouw rechten te waarborgen.

Dit artikel is geschreven door Noa Rubingh, zij werkt bij de afdeling Knowledge Management. Zij werkt op ons kantoor te Amsterdam.