Nieuwe technologie: bescherming van graphical user interfaces

Volgens inschattingen maken wereldwijd inmiddels drie miljard mensen gebruik van smartphones en andere mobiele apparaten. Voor ondernemingen in deze sector is het beschermen van applicaties van groot belang. We belichten in dit artikel de verschillende mogelijkheden voor het beschermen van graphical user interfaces en geven advies over het creëren van een effectieve strategie.

Een graphical user interface – veelal afgekort tot GUI – biedt gebruikers van smartphones en andere mobiele apparaten de mogelijkheid op intuïtieve en gebruiksvriendelijke manier via een applicatie te communiceren. Het is van belang dat applicaties zich onderscheiden van andere applicaties door innovatief, gebruiksvriendelijk en visueel aantrekkelijk te zijn. Door deze verschillende aspecten bestaan er ook verschillende mogelijkheden voor bescherming.

Modelrecht biedt uitkomst voor bescherming individuele elementen

Het modelrecht kan, wanneer wordt voldaan aan bepaalde voorwaarden, de grafische voorstelling en visuele aspecten van een product beschermen. Het is echter niet mogelijk om de gehele applicatie of technische functies door middel van het modelrecht te beschermen. Wel wordt het modelrecht gebruikt om bijvoorbeeld dynamische interfaces of individuele elementen van een GUI te beschermen. In het laatste geval betreft het veelal knoppen of icoontjes.

Binnen de EU bestaan zowel ongeregistreerde als geregistreerde modelrechten. Gezien de applicatiesector constant in ontwikkeling is, kan een ongeregistreerd modelrecht in bepaalde gevallen voldoende zijn. Het ongeregistreerde modelrecht biedt een beschermingsduur van drie jaar tegen identieke kopieën. Een geregistreerd modelrecht biedt een bredere en langer durende bescherming. Een modelregistratie biedt bescherming voor een periode van vijf jaar, en kan  vier keer verlengd kan worden tot een totaal van 25 jaar bescherming. Bovendien biedt een modelregistratie niet enkel bescherming tegen identieke kopieën, maar tevens tegen modellen die op verwarringwekkende wijze overeenstemmen met het geregistreerde model.

De vereisten voor een modelregistratie die kan worden ingeroepen tegen derden in geval van inbreuk, zijn nieuwheid en eigen karakter. In andere woorden, de algemene indruk die de GUI achterlaat dient in de ogen van een geïnformeerde gebruiker te verschillen van andere reeds bestaande interfaces. Dit kan een uitdaging vormen omdat ondernemingen veelal voortbouwen op reeds bestaande interfaces.

Merkbescherming voor ‘onderscheidende’ elementen

De hoofdfunctie van een merk strekt ertoe om de herkomst van een product of dienst te identificeren. Merkbescherming op een GUI is mogelijk zolang er aan de voor merkbescherming geldende voorwaarden wordt voldaan. De GUI moet onderscheidend vermogen hebben en voldoende duidelijk en nauwkeurig in het merkenregister weergegeven kunnen worden.

Het vereiste van voldoende onderscheidend vermogen is voor een GUI de grootste uitdaging. De meeste interfaces zijn of te simpel, of te complex om de hoofdfunctie van een merk te kunnen vervullen. Het is echter mogelijk om onderscheidend vermogen door gebruik te verkrijgen. Hiertegenover staat echter dat het onderscheidend vermogen ook verloren kan gaan, bijvoorbeeld door het updaten van de applicatie.

Geregistreerde merken bieden, mits aan de gebruiksverplichting wordt voldaan, een beschermingsduur van 10 jaar en kunnen in beginsel onbeperkt vernieuwd worden. Voorbeelden van sterk onderscheidende merken zijn het ‘like-icoontje’ van Facebook en de bekende Microsoft-vlag die bij het opstarten van softwareprogramma’s zichtbaar is.

Auteursrecht en creatieve keuzes

Een GUI komt voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking wanneer het als ‘werk’ gekwalificeerd kan worden. Het auteursrecht beschermt het werk dat door creatieve keuzes het gevolg is van de intellectuele schepping van de maker. Wanneer een GUI als een dergelijk werk kan worden gekwalificeerd, geniet het een beschermingsduur van 70 jaar tot na de dood van de maker.

Of een GUI als werk in de zin van de Auteurswet aangemerkt kan worden, is afhankelijk van de specifieke schikking en inrichting van de onderdelen. Omdat lay-out en menu’s van een applicatie vaak volgens een gangbare standaard zijn opgebouwd, is het een uitdaging om op dit vlak de voor auteursrechtelijke bescherming vereiste originaliteit te bezitten. Bovendien komen elementen van de GUI die enkel door de technische functie worden bepaald niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking. De maker heeft voor dergelijke elementen immers geen creatieve keuzes gemaakt, dergelijke functies kunnen mogelijk door het octrooirecht worden  beschermd.

Octrooibescherming voor technische oplossingen

Het octrooirecht is beschikbaar voor uitvindingen die een nieuwe technische oplossing voor een bestaand technisch probleem bieden. Esthetische creaties of presentaties van informatie zijn niet vatbaar voor octrooibescherming. De meeste interfaces zijn derhalve niet voor octrooibescherming vatbaar, tenzij het dergelijke technisch bepaalde elementen bevat.

Een te handhaven octrooi is onderworpen aan een drietal vereisten: nieuwheid, uitvinderswerkzaamheid en industriële toepasbaarheid. Onder de nieuwheid wordt verstaan dat de techniek nog op geen enkele wijze aan het publiek beschikbaar gesteld mag zijn; de uitvinderswerkzaamheid houdt in dat de technische oplossing voor een vakman niet voor de hand mag liggen; en het laatste vereiste ziet erop toe dat de uitvinding ook daadwerkelijk praktisch nut heeft. Wanneer aan deze vereisten is voldaan, biedt het octrooi een bescherming van maximaal twintig jaar.

Octrooien zijn geschikt voor technisch bepaalde onderdelen van de GUI die bijvoorbeeld voor snellere verwerking van gegevens zorgen, de prestaties van de GUI verbeteren of de cognitieve last op gebruikers verlagen. Een voorbeeld van een octrooirechtelijk beschermde GUI is de hiërarchie en wijze van invoer die Apple in zijn gebruikersinterface heeft aangebracht.

Een gereedschapskist van rechten

Zoals uit het voorgaande volgt zijn de mogelijkheden voor bescherming van een GUI versnipperd. De afzonderlijke intellectuele eigendomsrechten verschillen allen in beschermingsduur en subject van bescherming. Om de breedst mogelijke bescherming te verwerven, dienen de afzonderlijke elementen van een GUI te worden beoordeeld. Uiteraard zijn onze consultants beschikbaar om u nader te adviseren.