De evolutie van generatieve AI in het juridische landschap

Generatieve AI leek ooit een hype die vluchtig voorbij zou gaan. Toch heeft deze technologie in de afgelopen jaren gezorgd voor veel ophef in de creatieve industrie en de juridische wereld – en het ziet er niet naar uit dat dit binnenkort ophoudt. Dit artikel belicht belangrijke juridische ontwikkelingen op het gebied van generatieve AI.

Generatieve AI is een vorm van kunstmatige intelligentie (AI) die content creëert zoals afbeeldingen, teksten, video’s en muziek. In principe is hiervoor geen menselijke tussenkomst nodig. Generatieve AI-modellen zijn getraind met grote hoeveelheden data, waarbij ze geleerd worden om verbanden te herkennen in verschillende soorten media en zelf nieuwe verbanden te leggen. Zo’n model leert na afloop van verschillende trainingsfases hoe het de vorm van een bureaustoel, of een lied in de stijl van Billie Holiday kan genereren. Hierdoor is het in staat om naar aanleiding van een invoeropdracht zelf nieuwe content te maken. Midjourney en ChatGPT zijn voorbeelden van dergelijke generatieve AI die worden gebruikt om respectievelijk afbeeldingen en teksten te produceren.

Deze technologie blijft voortdurend in ontwikkeling. OpenAI kondigde eerder dit jaar de derde versie van haar platform DALL-E aan. De huidige versie, DALL-E 2, genereert afbeeldingen op basis van door mensen ingevoerde prompts. DALL-E 3 wordt geïntegreerd in ChatGPT, waarmee het makkelijker wordt voor gebruikers om betere en scherpere afbeeldingen te genereren. Een gebruiker kan dan ChatGPT vragen om een gedetailleerde prompt te genereren, in plaats van zelf een prompt te bedenken, waarna DALL-E 3 op basis van deze prompt een nieuwe afbeelding creëert.  

Generatieve AI en auteursrecht

De recente buzz rondom generatieve AI heeft ook op juridisch gebied geleid tot veel vragen. Een belangrijk discussiepunt is de relatie tussen het auteursrecht en met AI gegenereerde teksten en afbeeldingen. Het heersende idee is dat het auteursrecht toekomt aan menselijke makers van (creatieve) werken met een eigen oorspronkelijk karakter. De uitvoer van een generatieve AI-model zou hier niet aan kunnen voldoen, omdat het niet door een mens is gecreëerd. Er zijn echter veel nuances aan te brengen in deze discussie; hierover kunt u in dit artikel meer lezen.

Verschillende auteurs en kunstenaars, waaronder Paul Tremblay en Sarah Silverman, hebben claims ingediend tegen aanbieders van generatieve AI-modellen wegens vermeende inbreuken op hun auteursrechten. Een meer recente claim is ingediend door een andere groep auteurs, waaronder George R.R. Martin (wiens romans de inspiratie vormen voor Game of Thrones), samen met de Amerikaanse auteursbond. Volgens de auteurs zijn gegenereerde samenvattingen zodanig gedetailleerd dat het niet anders kan dan dat de werken van de auteurs zonder toestemming zijn gebruikt als trainingsdata. Hiermee wordt niet alleen inbreuk gemaakt op hun auteursrechten, maar lijden zij ook financieel nadeel.

Fair Use?

Inmiddels heeft OpenAI gereageerd op een aantal claims die tegen haar zijn ingediend. In de Tremblay et al v. OPENAI, INC. et al zaak beargumenteert OpenAI dat de auteurs de beperkingen van het auteursrecht verkeerd interpreteren. 

De Amerikaanse wetgeving kent namelijk een fair use uitzondering, wat inhoudt dat auteursrechtelijk beschermde werken onder specifieke voorwaarden gebruikt mogen worden zonder dat dit inbreukmakend is. Volgens OpenAI is deze uitzondering toegevoegd om ruimte te laten voor innovatie, zoals large language modellen als ChatGPT. Het doel van deze modellen is niet om financieel voordeel te verkrijgen, maar om tijd te besparen voor gebruikers van deze generatieve AI-modellen. Bovendien is het doel van het auteursrecht om de ontwikkeling van wetenschap en kunst te bevorderen. Onderliggende ideeën, feiten en gegevens over woordaantallen en zinsopbouw, waar ChatGPT gebruik van maakt, vallen buiten de reikwijdte van dit rechtsgebied. Om deze reden verzoekt OpenAI om de vordering van de auteurs te verwerpen.

Het is nog niet duidelijk of de rechter instemt met het verweer van OpenAI. Hiermee wordt in ieder geval wel een andere kant van de discussie belicht, namelijk op welke manier trainingsmaterialen voor generatieve AI-modellen kunnen en mogen worden verzameld. Europa kent geen soortgelijke fair use uitzondering en daarom is het interessant om te zien hoe rechters en wetgever de komende tijd reageren op vergelijkbare kwesties. 

Aanbieders van generatieve AI-modellen zijn er in ieder geval wel gevoelig voor. Zo zal DALL-E 3 een opt-out optie aanbieden, waarmee auteurs en kunstenaars hun werken kunnen uitsluiten van gebruik als trainingsdata. Het moet nog blijken of dit voldoende is om auteursrechthebbenden tegemoet te komen.

Een toekomstblik: Interactieve AI

Ondanks de vele (juridische) vraagstukken en discussies, gaat de ontwikkeling van AI-modellen in volle vaart vooruit. Mustafa Suleyman mede-oprichter van DeepMind voorspelde in een recent interview dat de toekomst van AI niet langer generatief zal zijn, maar interactief. Interactieve AI is ontworpen om in realtime interacties met mensen of andere systemen aan te gaan, zoals het voeren van gesprekken, het assisteren bij verschillende taken of het bedienen van autonome systemen. In tegenstelling tot de ‘statische’ aard van generatieve AI, is interactieve AI dynamisch en zal dergelijke technologie in staat zijn om menselijke handelingen en emoties te begrijpen en hierop te reageren. De kans is groot dat deze technologie de komende jaren in verschillende industrieën breed wordt ingezet, waaronder onderwijs en media. 

Ook de verdere ontwikkeling van interactieve AI zal juridische implicaties hebben. Als er met behulp van interactieve AI een originele tekst of afbeelding wordt gemaakt kan dan gesproken worden van gemeenschappelijk auteursrecht? Zal interactieve AI anders worden gekwalificeerd dan generatieve AI? Zal het dan nodig zijn om het vereiste van menselijke makerschap opnieuw onder de loep te nemen?

Novagraaf houdt deze ontwikkelingen nauwlettend in de gaten, Abonneer op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen in deze en andere zaken. Spreek met uw Novagraaf consultant of neem hieronder contact met ons op. 

Dit artikel is geschreven door Valerie Annan. Zij werkt op de Knowledge Management afdeling op ons kantoor in Amsterdam.