Hema vs Lidl: Is er sprake van slaafse nabootsing?

Het auteursrecht wordt vaak gezien als een recht waarmee vooral werken van kunst of literatuur beschermd kunnen worden. Echter ook voor de bescherming van - het uiterlijk van - gebruiksvoorwerpen kan een beroep op het auteursrecht worden gedaan. In een kwestie die speelde  tussen HEMA en LIDL kwam auteursrechtelijke bescherming uitvoerig aan de orde. Frouke Hekker licht toe of de auteursrechtclaim in deze zaak succesvol was en welk verband er is tussen auteursrechtelijke bescherming en het leerstuk inzake slaafse nabootsing.   

Een werk wordt via het auteursrecht beschermd als sprake is van een eigen intellectuele schepping van de maker. Dit houdt in dat een werk voldoende origineel moet zijn en het persoonlijke stempel van de maker draagt. De wet geeft een hele gevarieerde lijst aan voorbeelden wat een auteursrechtelijk werk kan zijn en deze lijst is bovendien niet uitputtend. Het is niet vereist dat een werk artistieke waarde heeft.  

Indien sprake is van een auteursrechtelijk beschermd werk dan heeft de auteursrechthebbende in beginsel het uitsluitend recht zijn of haar werk openbaar te maken of te verveelvoudigen. Doet een ander dit, zonder daarvoor toestemming van de auteursrechthebbende te hebben verkregen, dan maakt hij of zij inbreuk op het auteursrecht.   

HEMA/LIDL  

De zaak tussen HEMA en LIDL gaat over een inklapbare krat met een bijpassende (los verkochte) letterset die HEMA in 2019 produceerde en in 2020 op de markt bracht. LIDL bracht in 2022, via een leverancier, eveneens een inklapbaar kratje met letterset op de markt. De centrale vraag van het geschil: is de inklapbare opbergkrat met letterset van HEMA auteursrechtelijk beschermd? HEMA stelt van wel en stelt dat LIDL met haar inklapbare krat met letterset inbreuk maakt op dit auteursrecht.   

In september 2022 oordeelde de rechter in kort geding (KG) echter anders: de HEMA letterset en krat werden niet als gezamenlijk werk aangemerkt vanwege de afzonderlijke verkoop. Volgens de rechter kon de HEMA-krat wél aangemerkt worden als auteursrechtelijk beschermd werk, maar was de totaalindruk tussen de HEMA- en LIDL-krat te weinig overeenstemmend om inbreuk aan te nemen. De letterset kwam aldus de KG-rechter geen auteursrecht toe.   

In hoger beroep oordeelt het Gerechthof Arnhem-Leeuwarden ten aanzien van het auteursrecht ook ten nadele van HEMA, al komt het via een andere weg tot dit oordeel: het Gerechtshof ziet de letterkrat en letters wel als een gezamenlijk product, maar stelt dat er geen sprake is van vrije en creatieve keuzes omdat de letterkrat hoofdzakelijk wordt bepaald door technische en functionele elementen, waardoor de letterkrat als geheel geen auteursrecht toekomt.   

Einde verhaal of slaafse nabootsing?  

Naast het auteursrecht werd echter nog een grond ingeroepen door HEMA: slaafse nabootsing. Wanneer een succesvol beroep op slaafse nabootsing wordt gedaan is sprake van nodeloze verwarring wat leidt tot oneerlijke mededinging en daarmee een onrechtmatige nabootsing. Voor de beoordeling is relevant:  

• of het betrokken product een eigen gezicht op de markt heeft;  
• of er, kijkend naar de totaalindruk, directe of indirecte verwarring met een ander product is, en;  
• of de nabootsende concurrent tekort schiet in de verplichting om verwarring te voorkomen.   

De KG-rechter oordeelde vorig jaar dat, ondanks dat de letterkrat wel een eigen gezicht op de markt had, er geen sprake was van slaafse nabootsing, kort gezegd omdat de kratten onderling te veel verschilden.   

Maar het Gerechtshof oordeelt op dit punt anders, met succes voor HEMA. Het Gerechtshof overweegt dat het vormgevingserfgoed geen soortgelijke letterkrat kent en dat de totaalindruk van de HEMA-letterkrat en LIDL-letterkrat hetzelfde is. De bodem verschilt, maar dit ziet de consument bij aanschaf niet. Het enkele feit dat LIDL een andere merknaam vermeldt op de verpakking van de LIDL-krat is onvoldoende om verwarring weg te nemen, daarvoor zijn overeenkomsten in vormgeving en de wijze waarop het wordt aangeboden te groot.  

Op grond van slaafse nabootsing wordt de gevorderde recall van de LIDL-kratten toegewezen.   

Deze kwestie laat zien dat slaafse nabootsing een grond kan bieden om op te treden tegen een andere partij die een product op de markt brengt met eenzelfde vormgeving. Meer weten over de bescherming van vormgeving via het auteursrecht, slaafse nabootsing, merkenrecht, of het modellenrecht? Spreek met uw Novagraaf consultant of neem hieronder contact met ons op. Abonneer nu op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van recente ontwikkelingen.   

Dit artikel is geschreven door Frouke Hekker, zij is werkzaam als Learning & Development Manager vanuit ons kantoor in Amsterdam.