Productontwerp: Een wereld vol opties

Productontwerp is een cruciaal aspect voor bedrijven, en het optimaliseren van de bescherming van uw productontwerp kan doorslaggevend zijn. Productontwerp omvat diverse overwegingen, waarin een diepgaande blik op de wisselwerking tussen Gemeenschapsmodellenregistratie en auteursrecht, en hoe ze samen kunnen leiden tot een krachtige bescherming voor uw creatieve producten, noodzakelijk is. Julia Schefman legt uit hoe deze rechten samenkomen en wat dit voor uw productontwerp betekent.  

Het uiterlijk van een product is doorgaans van groot belang voor ondernemingen. In de praktijk kunnen meerdere IE rechten gevestigd worden op eenzelfde product.  

Wanneer er meerdere IE rechten gevestigd zijn op één product, wordt gesproken over een samenloop van rechten. Niet ieder werk dat bescherming geniet op grond van het auteursrecht, geniet automatisch ook bescherming op grond van het modelrecht. De focus van dit artikel ligt op de wisselwerking van de (niet-) ingeschreven modellenregistratie en het auteursrecht. Julia Schefman geeft uitleg over de verschillende rechten en hun wisselwerking, de samenloop van het modellenrecht en het auteursrecht.   

Gemeenschapsmodel 

Om een model of tekening te beschermen kunt u gebruik maken van het modellenrecht.  Om beroep te kunnen doen op modelbescherming dient de vormgeving van het product nieuw te zijn en een eigen karakter te hebben. Onder nieuw wordt verstaan dat een identieke tekening of model, niet eerder beschikbaar is gesteld aan het publiek binnen de EU. Verder wordt het vereiste van een eigen karakter vervuld wanneer de geïnformeerde gebruiker zelf het onderscheid kan maken tussen het nieuwe product en een ander, soortgelijk, product dat al eerder aan het publiek beschikbaar is gesteld. Hier wordt ook rekening gehouden met de vrijheid die de ontwerper van het model heeft in het ontwerpen van het model; sommige elementen kunnen namelijk technisch bepaald zijn. Een zogenoemde Gemeenschapsmodelregistratie is geldig in de hele Europese Unie. Het voordeel van een modelregistratie is dat het model tot 25 jaar geregistreerd kan blijven en dat het duidelijk is wanneer rechten zijn verkregen (registratie datum).  

Niet-ingeschreven Gemeenschapsmodel 

Als alternatief voor het ingeschreven Gemeenschapsmodel, kan er afhankelijk van de nieuwheid en het eigen karakter van het voorwerp bescherming worden genoten op grond van regels inzake het niet-ingeschreven Gemeenschapsmodel. De beschermingsduur van dit specifieke intellectueel eigendomsrecht is 3 jaar en kan niet worden verlengd. Bescherming op grond van het niet-ingeschreven Gemeenschapsmodel is met name bedoeld voor modellen met een korte levensduur. Hierbij kan worden gedacht aan producten in de mode of auto-industrie die een snelle omloopsnelheid hebben. Een belangrijk verschil tussen geregistreerd en niet geregistreerd model is de beschermingsomvang.  Op basis van een niet-ingeschreven Gemeenschapsmodel kan namelijk alleen worden opgetreden wanneer er sprake is van ontlening van het origineel.  

Auteursrecht  

In tegenstelling tot het ingeschreven Gemeenschapsmodel waar registratie voorwaarde is om een beroep op bescherming te doen, ontstaat het auteursrecht meteen bij de creatie van het werk. Het auteursrecht heeft geen inschrijvingsvereiste. Dit betekent echter niet dat het auteursrecht op elk product of werk rust. Zo moet voor auteursrechtelijke bescherming het werk origineel zijn, de intellectuele creatie van de maker zijn en weergegeven zijn. Hierbij kan worden gedacht aan een geschreven of uitgevoerd werk. Het voordeel aan het auteursrecht is dat er geen registratiekosten aan verbonden zijn en dat het werk, over het algemeen, tot 70 jaar na het overlijden van de maker beschermd is. Hierbij moet wel een kanttekening worden gemaakt dat het soms niet mogelijk is om de creatiedatum van een werk te bewijzen. Om duidelijkheid te bieden over de datum van bestaan van een werk, kan de blockchain technologie uitkomst bieden, hetgeen van belang is voor een beroep op auteursrechtelijke bescherming.  

Model of werk?  

Zoals besproken in de introductie van dit artikel, kan er ook sprake zijn van een samenloop van rechten (of: cumulatie). Deze mogelijkheid is ook vastgelegd in de Europese Modellenrichtlijn en verordening: het model kan, naast modellenrecht, tevens door auteursrecht beschermd worden vanaf de datum waarop het “model is gecreëerd of in vorm is vastgelegd”. Hiervan is sprake als één product zowel als Gemeenschapsmodel als werk onder het Auteursrecht kan worden beschouwd.  

Daarvan is sprake wanneer het voorwerp aan de vereisten voor beide intellectuele eigendomsrechten voldoet. Dit betekent dat een product zowel nieuw is als een eigen karakter heeft, maar tevens ook origineel is en tot stand is gekomen door de intellectuele creatie van de maker. Met betrekking tot de auteursrechtelijke bescherming van een model en de vereisten van bescherming, is eerder bevestigd in jurisprudentie dat industriële vormgeving (een model) niet aan strengere eisen hoeft te voldoen dan een ander werk.  

Uiteindelijk is het voor de maker van het object, een voordeel wanneer er zowel modellenrecht als auteursrecht rust op een product. Het product geniet dan de registratiedatum en het eigendomsbewijs van de modelregistratie en zou tegelijkertijd 70 jaar beschermingsduur hebben onder het auteursrecht.  

Hierbij wordt opgemerkt dat elk intellectueel eigendomsrecht, zijn eigen rechten, plichten en beschermingsomvang heeft. In de praktijk is het soms lastig om originaliteit in het auteursrecht aan te tonen en moet er om inbreuk op een auteursrechtelijk beschermd werk of een niet-ingeschreven model te bewijzen, ontlening aangetoond worden.  Deze ontlening hoeft voor inbreuk op een ingeschreven Gemeenschapsmodel dan weer niet aangetoond te worden.  

Onze consultants adviseren u graag over welke bescherming het beste bij uw product past. Voordeel van een model registratie is vooral de afwezigheid van de bewijsplicht voor ontlening. Om het moment van ontstaan van een werk in het auteursrecht aan te kunnen tonen, biedt de op blockchaintechnologie gebaseerde oplossing van Novagraaf uitkomst. Onze consultants vertellen u hier graag meer over: Spreek met uw Novagraaf consultant of neem hieronder contact met ons op. Abonneer nu op onze nieuwsbrief om op de hoogte blijven van recente ontwikkelingen!

Dit artikel is geschreven door Julia Schefman, ze is junior associate op ons kantoor in Amsterdam.