Auteursrecht op noodzakelijke verschijningsvormen

In het arrest Brompton heeft het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ EU) zich uitgesproken of producten die een noodzakelijke verschijningsvorm hebben auteursrechtelijke bescherming genieten. We geven een toelichting op dit arrest.

Bij het ontwerpen en lanceren van een nieuw product komen over het algemeen aanzienlijke kosten kijken. Vanzelfsprekend wil de ontwerper het intellectuele eigendom op deze producten zo lang mogelijk beschermen. Waar octrooirechtelijke bescherming gemaximeerd is tot 20 jaar, biedt het auteursrecht een beschermingsduur van minimaal 70 jaar.

Wanneer de verschijningsvorm van een product het gevolg is van de technische functies, is auteursrechtelijke bescherming veelal niet mogelijk. Het HvJ EU gaat in de onderhavige zaak verder in op de grenzen van het auteursrecht in relatie tot de noodzakelijke verschijningsvormen.

Het geschil

Brompton – een Engelse fabrikant van vouwfietsen – heeft een fiets ontworpen die in drie verschillende posities kan worden gevouwen: een gevouwen stand, een open stand en een tussenstand waardoor de fiets op de grond in evenwicht blijft. De uitvinder van de fiets heeft een octrooi op het ontwerp verkregen, waarvan de beschermingsduur inmiddels verlopen is.

Het Koreaanse bedrijf Get2Get brengt onder het merk Chedech een fiets in de handel, die er nagenoeg hetzelfde uitziet als de fiets van Brompton en bovendien in dezelfde standen gevouwen kan worden. Volgens Brompton maakt Get2Get inbreuk op de auteursrechten en zij eist dat de fiets uit de handel wordt genomen. Get2Get verweert zichzelf daartegen door te stellen dat het een verschijningsvorm betreft die noodzakelijk is om het technische resultaat te bereiken, namelijk de mogelijkheid om de fiets in de drie verschillende  standen te vouwen.

Geldigheid auteursrechtelijke bescherming

Om voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking te komen moet het werk een ‘eigen intellectuele schepping’ van de maker zijn: het zogeheten oorspronkelijkheidscriterium. Voorts moet die schepping op een voldoende nauwkeurige en objectieve wijze tot uitdrukking worden gebracht. Aan het laatste vereiste is voldaan met het bouwen van de fiets, waar in de onderhavige kwestie het oorspronkelijkheidscriterium punt van discussie is. 

Een werk wordt beschouwd als ‘eigen intellectuele schepping’ wanneer de maker creatieve keuzes heeft gemaakt bij de schepping van het werk. Hieraan kan niet worden voldaan wanneer de verschijningsvorm wordt bepaald door technische overwegingen, regels of andere beperkingen. Deze zijn immers in strijd met de creatieve vrijheid van de auteur.

De creatieve keuzes van Brompton

De verschijningsvorm van de Brompton-fiets wordt (mede) bepaald door de technische functie. Het vouwen van de fiets brengt immers beperkingen met zich mee waar de ontwerper rekening mee heeft moeten houden. Brompton beargumenteert dat binnen deze technische beperkingen verschillende ontwerpen mogelijk zijn en dat derhalve in het ontwerpproces creatieve keuzes zijn gemaakt.

Het Hof van Justitie heeft nu geoordeeld dat auteursrechtelijke bescherming beschikbaar is voor producten waarvan de vorm – of een deel daarvan – noodzakelijk is om een technisch resultaat te verkrijgen. Voor het verkrijgen van auteursrechtelijke bescherming moet wel aan het oorspronkelijkheidscriterium worden voldaan, hetgeen niet mogelijk is wanneer die vorm uitsluitend wordt bepaald door de technische functie. Er is dan immers geen enkele ruimte voor creatieve keuzes.

Met deze uitspraak bevestigt het Hof van Justitie de geldende leer omtrent de samenloop van intellectuele eigendomsrechten. In eerdere uitspraken was reeds geoordeeld dat – mits aan de relevante vereisten wordt voldaan – het auteursrecht en modelrecht naast elkaar konden bestaan. In de onderhavige uitspraak wordt dit ten aanzien van de samenloop tussen auteursrecht en octrooirecht bevestigd.

Het is nu aan de verwijzende nationale rechter om te bepalen of Get2Get daadwerkelijk voldoende vrije en creatieve keuzes heeft kunnen maken. Voor Brompton zal de onderhavige uitspraak als overwinning aanvoelen. Wij houden u op de hoogte.